de biosfeer deel 1)

Onze lichamen bestaan, net als de aarde zelf, uit aan elkaar gekoppelde ecosystemen. In de ecologie verwijst het ' draagvermogen' van een milieu naar het maximaal aantal mensen ( of andere soorten) die dat milieu in leven kan houden voordat er schade ontstaat. Zoals aardsystemen een limiet hebben die ze kunnen handhaven voordat ze aftakelen en uiteindelijk instorten, hebben ook de systemen binnen in ons lichaam grenzen ten aanzien van de vreemde stoffen die ze kunnen verdragen voordat ze ziek worden.

In het ecosysteem van het lichaam vinden er voortdurend immens gecompliceerde interacties plaats tussen onze genen en de alledaagse chemicalien die we binnenkrijgen via eten, ademhaling en aanraking. Die interacties zijn zo ingewikkeld dat we zelden specifieke verbanden kunnen aanwijzen tussen individuele verdachte chemicalien en een specifieke biologische uitkomst. Enkele uitzonderingen daargelaten, zijn de exacte biologische gevolgen voor het menselijke lichaam van dagelijkse blootstelling aan zelfs kleine hoeveelheden chemische stoffen onbekend. Het grootste probleem van onze blootstelling aan die duizenden synthetische chemicalien komt voort uit het feit dat de natuur zuinig is en moleculaire structuren op vele verschillende manieren en voor vele verschillende doeleinden gebruikt. Een alkaloide uit het melksap van een papaver werkt in het menselijke opiatensysteem als endorfine en schept een toestand van versufte extase. Een industrieel chemicus kan zich verheugen over een moleculaire verbinding die ervoor zorgt dat pannen niet aanbakken of dat onkruid geen kans krijgt in de achtertuin, terwijl de natuur voor dezelfde verbinding een ander gebruik vindt zodra deze in de onvoorstelbare complexe chemische fabriek van het menselijk lichaam belandt.

En dan hebben we het nog niet eens over wat die chemicalien in de lichamen van andere soorten doen. De kunstmatige verbindingen die in de bodem, het water en de lucht terechtkomen verdwijnen niet vanzelf. Ze dringen door tot de natuurlijke complexe ecosystemen waar dieren van afhankelijk zijn. Keer op keer hebben we de rampen kunnen aanschouwen die synthetische chemicalien, van pesticiden tot Prozac, in natuurlijke ecosystemen aanrichten. Zelfs kleine doses van bepaalde stoffen kunnen neveneffecten genereren waar niemand ooit op had gerekend. Ons goede chemische leven zou in de toekomst wel eens de nachtmerrie van de natuur kunnen zijn.

Wat te denken van alle pillen in onze medicijnkastjes? Farmaceutica zijn bedoeld om bij bijzonder lage doses een precieze biologische reactie op gang te brengen. Zulke biologische actieve chemicalien kunnen biologische bommen worden wanneer ze in de natuur terechtkomen, of dat nu via het riool is of via de vuilstortplaats. Minuscule doses van een synthetisch oestrogeen dat gebruikt wordt in de pil, veroorzaken een ' feminisering' van mannelijke vissen; wetenschappers die een beetje van het middel in een Canadees meer loslieten, ontdekten dat de mannelijke witvissen aldaar kuit gingen produceren in plaats van hom. Binnen drie jaar waren de witvissen vrijwel verdwenen en was de forellenpopulatie in het meer, die van witvis leeft, met 30 procent afgenomen.