Trekvogels overleven trek naar Afrika niet

Elk najaar vliegen ze massaal naar het Zuiden: de trekvogels. Maar jaar na jaar keren steeds minder vogels terug richting Belgie. Omdat de gevaren onderweg toenemen, omdat de reis door de Sahara alsmaar lastiger wordt en omdat ze op hun bestemming minder voedsel vinden.

Acht van de tien meest bedreigde vogelsoorten in ons land overwinteren in Afrika. Ze broeden bij ons in de zomer omdat ze hier dan genoeg voedsel vinden. Maar als het kouder wordt, beginnen ze aan een grote trek zuidwaarts. En de hindernissen die ze dan moeten nemen, worden alsmaar groter. Jan rodts van Vogelbescherming Vlaanderen zette de gevaren op een rijtje. Ten eerste worden vogelsoorten vaak afgeschoten, omdat ze uitrusten. Ook de Sahara-woestijn wordt steeds uitgestrekter, wat de trek er alleen maar langer en dus zwaarder op maakt. En in tropisch Afrika worden steeds meer moerassen door boeren drooggelegd en dreigt ook de massale houtkap de zoektocht alsmaar moeilijker te maken. Hongerige Afrikanen jagen bovendien ook op vogels, of ze vangen ze als zangvogels. De Engelse vogelbescherming stuurde al een expeditie naar West- Afrika om alle gevaren voor trekvogels beter in kaart te brengen. Ook Vogelbescherming Vlaanderen ondersteunt een expeditie van een Nederlandse amateur-ornitholoog in Zambia. Maar ook in onze regio loert voor de trekvogels gevaar. Het voorbeeld van de boerenzwaluw illustreert dat perfect. ' In de jaren zventig waren er nog tweehonderd tot driehonderdduizend broedparen in ons land. Nu nog twintig- tot dertigduizend, een tiende van het vroegere bestand. Dat heeft vooral te maken met de steeds strengere hygieneregels in de stallen: regelmatig schoonspuiten met hogedrukreinigers en witkalken, waarbij de nesten niet worden gespaard, dunt de rangen uit. Ga naar streken waar die regels minder streng worden toegepast, zoals de Gaume in Luxemburg en je ziet volop boerenzwaluwen.' Maar omdat onze landbouwmethodes ook in Afrika steeds vaker worden gekopieerd-voor-al het gebruik van insecticiden- moeten zwaluwen ook ginder harder zoeken naar insecten.

Bedreigde trekvogels:

Ook deze trekvogels hebben het moeilijk zegt Jan Rodts van Vogelbescherming Vlaanderen:

Zomertortel : Hun aantal daalde in Belgie met minstens 70 procent vergeleken met halverwege de jaren zeventig. ' In Vlaanderen zijn er nog drieduizend broedparen. Op tortels wordt tijdens de trek vaak gejaagd en in Afrika kappen ze de acaciabossen waar de dieren vaak rusten'.

Nachtegaal : ' Bijna gehalveerd in dertig jaar tijd. Bij ons speelt vooral het verlagen van het grondwater door overmatig pompen een rol. Daardoor verdrongen de bosjes op zandgronden, zodat ze ongeschikt worden als broedplaats'. In Afrika vinden ze minder insecten door de jarenlange droogte.

Koekoek : Er zijn minder koekoeken, maar hoeveel minder er bij ons zijn is onduidelijk. ' De daling is het gevolg van de landbouw. De koekoek is een broedparasiet: hij legt zijn ei in het nest van andere vogels, doorgaans van soorten die afhankelijk zijn van insecten. Door het gebruik van pesticiden is hun aantal gedaald, en dat betekent ook minder koekoeken'.

Gele kwikstaart: Minstens gehalveerd. ' Bij ons door de ontwatering van drassige weiden, hun favoriete broedbiotoop. Die weiden worden ook steeds vroeger gemaaid'.

Bonte Vliegenvanger: In Vlaanderen bestaan daarvan zo'n zeshonderd broedparen. Dat is misschien een verdubbeling tegenover dertig jaar geleden. Te danken aan het massale ophangen van nestkasten. Maar dat succes wordt nu tenietgedaan door de opwarming van de aarde: rupsen komen steeds vroeger uit in de lente. Maar de vliegenvanger is dan nog onderweg uit Afrika, want zijn biologische klok is niet aangepast aan de opwarming. Als hij hier aankomt, zijn de rupsen weg'.

Grauwe vliegenvanger: Zo'n vierduizend broedparen in Vlaanderen. Gehalveerd in dertig jaar tijd.' De grauwe vliegenvanger overwintert in het Zuiden van Afrika. Hij maakt een langere trek dan andere vogelsoorten. Voorts zijn er bij ons steeds minder vlinders, en deze vliegenvanger leeft van hun harige rupsen.'

Paapje: In Vlaanderen zijn er nog amper vijf tot tien broedparen, in heel Belgie geen tweehonderd meer. De terugval is even groot als die van de boerenzwaluw. Om dezelfde redenen: intensieve landbouw bij ons, grote droogte in de Afrikaanse Savannen.

Fluiter: Nog iets meer dan driehonderd broedparen in Vlaanderen, en dus beduidend minder dan vroeger. De fluiter overwintert niet in savannegebvied, maar in de wouden van Centraal-Afrika. En die worden massaal gekapt. Jan Rodts van Vogelbescherming Vlaanderen besluit met een oproep om alle bedreigde vogels beter te beschermen. ' De overheid moet meer doen om bedreigde soorten te helpen. Zo staat de patrijs op de lijst van bedreigde vogelsoorten, en toch mag er nog drie maanden per jaar op worden gejaagd. Dat is onbegrijpelijk'.